ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ – ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Ενημερώθηκε στις 31/10/2021
ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ
Η Στεφανιαία Νόσος δηλαδή η ύπαρξη αθηρωματικής πλάκας σε στεφανιαία αρτηρία προκαλεί Έμφραγμα μυοκαρδίου.
Οι σημερινές αναίμακτες μέθοδοι της Καρδιολογίας δυστυχώς δεν είναι πολύ αξιόπιστες για τη διάγνωση της στεφανιαίας νόσου.
Η δε σημερινή αιματηρή μέθοδος, η στεφανιογραφία, που θεωρείται η μέθοδος αναφοράς, μας πληροφορεί μεν για την ύπαρξη αθηρωματικής πλάκας σε στεφανιαία αρτηρία, όμως δεν μας πληροφορεί για τη μείωση της ροής του αίματος (την ισχαιμία) που προκαλεί η αθηρωματική πλάκα με στένωση 40% ως 85%.
(Για τη θεραπεία της σταθερής, χρόνιας στεφανιαίας πατήστε: εδώ)
ΟΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
>> Οι εξετάσεις που έχουμε στη διάθεση μας για ανεύρεση- διάγνωση σταθερής στεφανιαίας νόσου είναι 3 ειδών:
a) Όσες βρίσκουν Ισχαιμία (μειωμένη προσφορά Οξυγόνου στο μυοκάρδιο συγκριτικά με τη ζήτηση του):
1) η Δοκιμασία Κοπώσεως (Δες πιο κάτω)
2) το Σπινθηρογράφημα Μυοκαρδίου ή SPECT (Δες πιο κάτω) και
3) το stress echo (διενεργείται από πολύ εξειδικευμένους καρδιολόγους για να είναι αξιόπιστο. Οι β-αναστολείς ή άλλα φάρμακα που μειώνουν τους παλμούς πρέπει να σταματούν 48 ώρες πριν). (Δες πιο κάτω)
Επίσης η Ισχαιμία ανιχνεύεται από δυο ακόμη εξετάσεις, καλύτερες από τις προηγούμενες, που δεν έχουν φτάσει στην Ελλάδα,
4) το stress ΡΕΤ με 82Rubidium ή 13N-ammonia ή [15O]H2O (Τομογραφία εκπομπής Ποζιτρονίων) και
5) την stress CMR (Καρδιακή Τομογραφία Μαγνητικού Συντονισμού).
[Σε όσες από τις πιο πάνω εξετάσεις θα χορηγηθεί Αδενοσίνη ή Διπυριδαμόλη, η Καφεΐνη πρέπει να αποφεύγεται για 24 ώρες πριν.]
b) Όσες βλέπουν την ανατομία του αυλού των στεφανιαίων αρτηριών και είναι η αξονική στεφανιογραφίαή CCTA (αναίμακτη) και η κλασσική στεφανιογραφία ή ICA (αιματηρή). (Δες πιο κάτω)
(Η ισχαιμία που προκαλείται από κάθε στένωση μπορεί να υπολογιστεί από την ταχύτητα ροής του Ιωδιούχου σκιαγραφικού και ονομάζεται στην περίπτωση της CCTA, FFR ct και στην περίπτωση της ICA, δείκτης FFR angio ή δείκτης QFR).
c) Το score Ασβεστίου (CAC)που μετρά την ποσότητα του Ασβεστίου που έχουν οι στεφανιαίες αρτηρίες με αξονική τομογραφία Θώρακος, χωρίς σκιαγραφικό.
Μπορούμε με αυτό να γνωρίζουμε τη συνολική προηγούμενη (όχι την εξελισσόμενη τώρα) Αθηροσκλήρωση στις στεφανιαίες αρτηρίες, αλλά όχι τον βαθμό στένωσης του αυλού τους ή την ισχαιμία που προκαλούν.
Στις τελευταίες οδηγίες τους οι Αμερικανικές Καρδιολογικές Εταιρίες ΑΗΑ και ACC συνιστούν (με οδηγία ΙΙα) τη χρησιμοποίηση του CAC σε ανθρώπους με μικρή πιθανότητα να έχουν στεφανιαία νόσο, σε ενδιάμεση + μεγάλη πιθανότητα επιπροσθέτως της κοπώσεως και επίσης σε όσους οι εξετάσεις που βρίσκουν Ισχαιμία ανιχνεύουν ελαφρά ισχαιμία.
Στο πιο πάνω σχήμα φαίνονται η ευαισθησία και η ειδικότητα διαγνωστικών εξετάσεων σε σύγκριση με την ύπαρξη στενώσεων με Ισχαιμία (FFR < 0.81).
[Δυστυχώς σχεδόν όλες οι διαγνωστικές εξετάσεις στην Ιατρική δεν έχουν πλήρη σιγουριά.
Έτσι χρησιμοποιούνται δυο όροι, η ευαισθησία και η ειδικότητα για περιγραφή των δυνατοτήτων της κάθε εξέτασης.
>> Αν μια εξέταση έχει Ευαισθησία 77% σημαίνει ότι μέθοδος βρίσκει τους 77 από τους 100 που έχουν πρόβλημα.
>> Αν μια εξέταση έχει Ειδικότητα 75% σημαίνει ότι μέθοδος, σε κάθε 100 που ΔΕΝ έχουν πρόβλημα, μας λέει ψέματα ότι οι 25 το έχουν.
Εξυπακούεται ότι η ιδανική εξέταση πρέπει να έχει 100% Ευαισθησία και 100% Ειδικότητα, αλλά δυστυχώς ακόμη δεν διαθέτουμε αυτή την εξέταση.]
ΟΙ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΑΝΑΙΜΑΚΤΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟ
Ο καλύτερος συνδυασμός αναίμακτων μεθόδων για τη μέτρηση της ισχαιμίας μιας αθηρωματικής – στενωτικής πλάκας σε σταθερή στεφανιαία νόσο, ασχέτως κόστους, είναι: H δοκιμασία κοπώσεως + το stress ΡΕΤ (ή το stress CMR) (προσφέρουν τη γνώση της μέγιστης προς τη βασική αιμάτωση του μυοκαρδίου ή MFR) + η Αξονική στεφανιογραφία (δείχνει επιπλέον αν η πλάκα είναι ευάλωτη) με το FFR ct (για να φανεί αν η αθηρωματική πλάκα προκαλεί ισχαιμία).
Η διενέργεια κλασικής στεφανιογραφίας θα γίνει σε επίμονη στηθάγχη ή αν βρεθεί σε Αξονική στεφανιογραφία στένωση στελέχους > 50% ή στένωση > 70% σε 3 αγγεία.
Στη συνέχεια όπου χρειάζεται θα γίνει αγγειοπλαστική με stent (PCI) ή εγχείρηση bypass (CABG), μόνο όπου αυτές είναι αναγκαίες.
(High-risk CAD = Στένωση στελέχους > 50% ή στένωση > 70% σε 3 αγγεία)
Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ
Το πρώτο μέλημα είναι να αποκλεισθεί οξύ στεφανιαίο σύνδρομο ή ασταθής στηθάγχη (πρόσφατης έναρξης ή επιδεινούμενη ή ηρεμίας) και να διενεργηθεί ΗΚΓμα ηρεμίας.
Α) Ο ΑΡΧΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (ΠΡΙΝ ΤΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΚΟΠΩΣΕΩΣ)
Αφού αποκλεισθεί το οξύ στεφανιαίο σύνδρομο, πρώτα υπολογίζεται η αρχική πιθανότητα να υπάρχει στεφανιαία νόσος, βάσει ορισμένων στοιχείων.
Τα δεδομένα είναι: Η Ηλικία, το φύλο, η ύπαρξη και το είδος στηθαγχικού πόνου ή ισοδυνάμων του, η συνύπαρξη παραγόντων κινδύνου (π.χ. Κάπνισμα, Υπέρταση, αυξημένη LDL Χοληστερίνη, Σ. Διαβήτη κλπ.).
Η αρχική πιθανότητα για στεφανιαία νόσο υπολογίζεται στην εξής διεύθυνση ανάλογα και με το είδος του πόνου. (Αν υπάρχει και score Ασβεστίου (CAC) αυξάνεται η ακρίβεια του υπολογισμού):
https://qxmd.com/calculate/calculator_287/pre-test-probability-of-cad-cad-consortium
Περαιτέρω έλεγχος θα γίνει σε όσους η πιθανότητα είναι >15% και υπό προϋποθέσεις θα γίνει και σε όσους παρουσιάζουν πιθανότητα μεταξύ 5% και 15%.
Ο ανωτέρω πίνακας δείχνει τις προηγούμενες συστάσεις της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας, που είχε ψηλότερες πιθανότητες στεφανιαίας νόσου, αλλά συνιστούσε ότι κάτω από 15% δεν προχωρούμε σε έλεγχο.
Τώρα (2019) μείωσε τις πιθανότητες στεφανιαίας νόσου, αλλά μείωσε και το όριο, κάτω από 5%, που δεν προχωρούμε σε έλεγχο.
# Υπ’ όψιν ότι ένας πόνος στο στήθος μπορεί να οφείλεται σε ισχαιμία από την ύπαρξη διάχυτης αθηρωμάτωσης ή/και δυσλειτουργίας της μικροκυκλοφορίας (CMD) και δεν είναι απαραίτητο να οφείλεται σε εστιακή στένωση.
Στο πιο πάνω σχήμα φαίνεται ο αλγόριθμος της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας για τη διάγνωση της χρόνιας – σταθερής στεφανιαίας νόσου.
(Αντί για σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου, μπορεί να διενεργηθεί stress echo ή stress CMR ή stress ΡΕΤ με Ρουβίδιο ή Αμμωνία).
Β) ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΤΑΙ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΚΟΠΩΣΕΩΣ
Το 2ο βήμα είναι η διενέργεια Δοκιμασία Κοπώσεως (ιδίως για όσους έχουν αρχική πιθανότητα 15-65%), παρ’ όλο που γνωρίζουμε ότι αυτή δεν είναι τέλεια και παρ’ όλο που οι Αγγλικές οδηγίες δεν την συνιστούν (δες πιο κάτω).
[Σύμφωνα με τις οδηγίες, σε αρχική, προ του τεστ, πιθανότητα υπάρξεως στεφανιαίας νόσου μεταξύ 65 και 85%, προχωρούμε σε σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου (ή stress echo ή stress CMR ή stress ΡΕΤ με Ρουβίδιο). Όμως λόγω της ευκολίας, της οικονομίας και της αποφυγής ακτινοβολίας, συχνότατα διενεργείται Δοκιμασία Κοπώσεως και σε αυτούς.]
Η Δοκιμασία Κοπώσεως έχει ευαισθησία περίπου 65% (μας βρίσκει τους 65 από τους 100 που έχουν πρόβλημα) και ειδικότητα περίπου 80% (σε κάθε 100 που δεν έχουν πρόβλημα, μας λέει ψέματα ότι οι 20 έχουν).
Παρ’ όλα αυτά λόγω της απλότητας της και της ασφάλειας της (αν δεν διενεργηθεί όπου αντενδείκνυται), την χρησιμοποιούμε για να υπολογίσουμε την πιθανότητα για στεφανιαία νόσο ΜΕΤΑ από αυτήν.
Όταν διενεργηθεί η Δοκιμασία Κοπώσεως η προηγούμενη πιθανότητα που βρέθηκε, αυξάνεται αν αυτή δείξει πρόβλημα και ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ αν αυτή δείξει φυσιολογική (δεν μηδενίζεται).
[Αν η αρχική πιθανότητα για Στεφανιαία Νόσο είναι ελάχιστη, μια θετική (που δείχνει πρόβλημα) δοκιμασία λίγο θα αυξήσει αυτήν την ελάχιστη πιθανότητα.
Αντίστροφα, αν η αρχική πιθανότητα για Στεφανιαία Νόσο είναι κοντά στο 100%, μια αρνητική (φυσιολογική) δοκιμασία, ελάχιστα θα μειώσει αυτήν την πιθανότητα.]
Στο διαδίκτυο μπορεί να υπολογίσει κάποιος ανάλογα με τα ευρήματα στη δοκιμασία κοπώσεως την πιθανότητα θανάτου και τη βαρύτητα της στεφανιαίας νόσου με το Duke treadmill score, στην διεύθυνση:
## Υπ’ όψιν ότι οι Αγγλικές οδηγίες αποτρέπουν τη διενέργεια δοκιμασίας κοπώσεως για όσους δεν έχουν γνωστή στεφανιαία νόσο και προωθούν τη διενέργεια αξονικής στεφανιογραφίας σαν πρώτης διαγνωστικής εξέτασης.
Αν αυτή δείξει στένωση ή δεν είναι διαγνωστική, τότε προτείνουν τη διενέργεια απεικονιστικής δοκιμασίας της ισχαιμίας [Σπινθηρογράφημα Μυοκαρδίου (SPECT), stress echo, stress ΡΕΤ με Ρουβίδιο, stress CMR].
Αν η τελευταία δεν είναι διαγνωστική ή αν υποδείξει στένωση στην αρχή στεφανιαίας ή εκτεταμένη ισχαιμία ή αν επιμένουν τα συμπτώματα παρά τη καλύτερη δυνατή φαρμακευτική θεραπεία, τότε προτείνουν τη διενέργεια κλασικής στεφανιογραφίας.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5863675/
Γ) Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΚΟΠΩΣΕΩΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ
## Αν η μετά τη Δοκιμασία Κοπώσεως πιθανότητα, είναι:
α) Μεγαλύτερη από 85%, η ύπαρξη Στεφανιαίας Νόσου είναι πολύ πιθανή και προχωρούμε σε εκτίμηση του κινδύνου θανάτου (ανά έτος) του ασθενούς.
β) Αν αυτή είναι μεταξύ 65% και 85%, θα διενεργηθεί είτε αξονική στεφανιογραφία είτε σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου με ραδιενεργό Τεχνήτιο 99m ή stress echo ή stress CMR ή stress ΡΕΤ με Ρουβίδιο.
Στο ανωτέρω σχήμα φαίνεται η μετά το Σπινθηρογράφημα SPECT πιθανότητα. Αν αυτό δείξει Ισχαιμία, η πιθανότητα Στεφανιαίας Νόσου αυξάνεται. Αν δείξει φυσιολογικό, η πιθανότητα μειώνεται.
Στο ανωτέρω σχήμα φαίνεται η μετά το PET πιθανότητα. Αν αυτό δείξει Ισχαιμία, η πιθανότητα Στεφανιαίας Νόσου αυξάνεται. Αν δείξει φυσιολογικό, η πιθανότητα μειώνεται.
γ) Αν είναι μεταξύ 15 και 50-65% διενεργείται αξονική στεφανιογραφία.
Με τους τελευταίους πίνακες (2019) της αρχικής πιθανότητας ύπαρξης Στεφανιαίας νόσου (που η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρία μείωσε τις πιθανότητες), πιθανώς αυτή θα γίνει και σε όσους παρουσιάζουν πιθανότητα μεταξύ 5% και 15%.
δ) Αν είναι κάτω από 15%, (ή κάτω από 5% με τις τελευταίες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας) η Ιατρική δεν συνιστά να διενεργηθεί κάποια άλλη εξέταση που να δείχνει ανατομία αυλού ή Ισχαιμία. Ελέγχουμε για άλλες αιτίες πόνου, ή για λειτουργική (κυρίως μικροαγγειακή) στηθάγχη από δυσλειτουργία της μικροκυκλοφορίας και αποδεχόμαστε βαθμό αβεβαιότητας.
> Αν η ηλικία είναι < 65 ετών και η αρχική, προ του τεστ, πιθανότητα υπάρξεως στεφανιαίας νόσου είναι μεταξύ 15 και 65%, προτιμάται η αξονική στεφανιογραφία,
> Αν η ηλικία είναι > 65 ετών και η αρχική, προ του τεστ, πιθανότητα υπάρξεως στεφανιαίας νόσου είναι μεταξύ 65 και 85%, προτιμάται είτε αξονική στεφανιογραφία είτε κόπωση με απεικονιστικές μεθόδους (σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου SPECT, stress echo ή stress CMR ή stress ΡΕΤ με Ρουβίδιο).
ΛΕΠΤΟΜΕΡΩΣ
Γνωρίζουμε ότι η στεφανιαία νόσος (Σ.Ν.), δηλαδή η δημιουργία αθηροσκληρωτικών πλακών, που στενεύουν τις στεφανιαίες αρτηρίες (οι αρτηρίες που τροφοδοτούν την καρδιά με αίμα, ώστε αυτή να λειτουργεί σαν αντλία) ξεκινά νωρίς στην ζωή, τουλάχιστον όσον αφορά τους άντρες, από νεκροτομικά ευρήματα σε πολέμους.
Τη δημιουργία αθηροσκλήρωσης, ευνοούν ορισμένοι παράγοντες. Το κάπνισμα, η υπερχοληστεριναιμία (αύξηση LDL ή/και μείωση HDL), η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η μεγάλη ηλικία και τα γονίδια από τους γονείς μας, είναι οι κυριότεροι. Οι γυναίκες προστατεύονται μερικώς, για όσο έχουν έμμηνο ρύση, από τις ορμόνες του γυναικείου φύλου.
Η Σ.Ν. αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου, τόσο στους άντρες, όσο και στις γυναίκες, στις ‘’ανεπτυγμένες” χώρες. Στις Η.Π.Α. στις ηλικίες 60 ως 79 ετών το 25% των αντρών και το 16% των γυναικών έχει Σ.Ν. Σε ηλικίες 80 και περισσότερο, Σ.Ν. υπάρχει στο 37% των αντρών και στο 23% των γυναικών. (2). Στην Ελλάδα δεν γνωρίζουμε τα ακριβή ποσοστά.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΣΤΕΝΩΣΕΙΣ- ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Οι σημαντικές στενώσεις, δηλαδή στένωση σε περισσότερο από το 70% του αυλού μιας από τις 3 στεφανιαίες αρτηρίες (δεξιά, πρόσθιος κατιών και περισπωμένη), ή περισσότερο από το 50% του αυλού του στελέχους, (το οποίο “δίνει” τον πρόσθιο κατιόντα και την περισπωμένη αρτηρία) μπορεί να δημιουργούν συμπτώματα, όπως στηθαγχικό πόνο, (συνήθως οπισθοστερνικό), ή να προκαλούν δύσπνοια ή εξάντληση, ή αίσθημα παλμών, ή συγκοπτικό επεισόδιο, χωρίς πόνο (ισοδύναμα στηθάγχης), ή μπορεί να μην δημιουργούν κανένα σύμπτωμα για αρκετό καιρό και μετά ξαφνικά, να εκδηλωθούν σαν οξύ στεφανιαίο σύνδρομο (έμφραγμα STEMI, ή NSTEMI, ή ασταθής στηθάγχη).
Σε περίπτωση που υπάρχει στένωση από την αθηροσκληρυντική πλάκα, πρέπει να εκτιμηθεί αν αυτή η στένωση δημιουργεί ισχαιμία στον μυ της καρδιάς. Ισχαιμία παρουσιάζεται όταν η προσφορά του αίματος μετά από τη στένωση είναι μικρότερη από τις ανάγκες του μυοκαρδίου σε αίμα (οξυγόνο και υπόλοιπα θρεπτικά συστατικά). Ο στηθαγχικός πόνος είναι αποτέλεσμα ισχαιμίας.
Εκτιμάται ότι στηθάγχη (ο πόνος που οφείλεται σε στεφανιαία νόσο), υπάρχει στο 6% των γυναικών 45 ως 64 ετών και στο 5.5% των αντρών ίδιας ηλικίας. Σε ηλικίες 65 ως 84 ετών στηθάγχη έχουν το 11% των γυναικών και το 13% των αντρών.
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΜΦΡΑΓΜΑΤΟΣ
Το έμφραγμα, δηλαδή η νέκρωση των κυττάρων του μυοκαρδίου, δημιουργείται από ρήξη της αθηροσκληρωτικής πλάκας και πλήρη απόφραξη του αυλού, από τον θρόμβο που δημιουργείται πάνω σ’ αυτήν. Διακόπτεται έτσι η ροή του αίματος, περιφερικά, οπότε τα κύτταρα του μυοκαρδίου νεκρώνονται λόγω του ότι δεν οξυγονώνονται (STEMI). Η νέκρωση μπορεί να αφορά μικρή ή μεγάλη περιοχή του μυοκαρδίου, αναλόγως του σημείου της απόφραξης. Αν η απόφραξη είναι περιφερικά, η νέκρωση συμβαίνει σε μικρή περιοχή. Αν αντίθετα είναι στην αρχή της αρτηρίας, η νέκρωση γίνεται σε μεγάλη περιοχή της καρδιάς.
Έμφραγμα μπορεί να γίνει και από μικρότερες στενώσεις-πλάκες, αν “σπάσει” μαλακή πλάκα (ευάλωτη- με πολλή χοληστερίνη και λεπτή κάψα) και δημιουργηθεί θρόμβος που αποφράσσει τον αυλό. Επίσης έμφραγμα μπορεί να γίνει και με μηδενική στένωση, από σπασμό στεφανιαίας αρτηρίας, που διαρκεί περισσότερο από μισή ώρα, κυρίως λόγω έντονου άγχους.
Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΤΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ ΣΤΙΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΕΣ ΑΡΤΗΡΙΕΣ
Για τη διάγνωση της σταθερής στεφανιαίας νόσου, υπάρχουν πολλές μη επεμβατικές μέθοδοι, όμως για να έχουμε την βέλτιστη χρησιμοποίηση των διαγνωστικών εξετάσεων, πρέπει να υπολογίζουμε την αρχική πιθανότητα υπάρξεως στεφανιαίας νόσου, στον εξεταζόμενο, πριν οποιαδήποτε διαγνωστική εξέταση.
Εκτιμούμε επίσης την συνύπαρξη άλλων παθήσεων, την γενική υγεία και το είδος της εργασίας ή της δραστηριότητας του εξεταζομένου. Διενεργούμε ΗΚΓφημα, Υπερηχοκαρδιογράφημα, βιοχημικό έλεγχο και ενδεχομένως 24ωρο ΗΚΓφημα (Holter).
Αν κάποιος έρθει αναφέροντας πόνο ή βάρος ή σφίξιμο ή κάψιμο στον θώρακα ή τα χέρια ή το λαιμό ή το κάτω σαγόνι ή κάποιες φορές στο επιγάστριο, ή δύσπνοια χωρίς να υπάρχει αιτία από τους πνεύμονες, ή εξάντληση χωρίς αιματολογικά ή κλινικά ευρήματα, ο καρδιολόγος, πρέπει να ανιχνεύσει αν υπάρχει στένωση-σεις σε στεφανιαία-ες αρτηρία-ες, πόσο τοις εκατό στένωση, σε ποιο σημείο της αρτηρίας, σε ποιες και σε πόσες αρτηρίες.
# Οι διαγνωστικές εξετάσεις που έχουμε στη διάθεσή μας για τη Σ.Ν., είτε ανιχνεύουν την ισχαιμία που προκαλείται λόγω Σ.Ν. (δοκιμασία κοπώσεως, σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου, stress echo), οπότε αργότερα θα χρησιμοποιηθούν και για προγνωστικές πληροφορίες, είτε ανιχνεύουν την-τις στένωση-εις στις στεφανιαίες αρτηρίες (αξονική και κλασική στεφανιογραφία).
Υπολογίζουμε λοιπόν στον άνθρωπο με τον πόνο, την αρχική προ τεστ πιθανότητα υπάρξεως στεφανιαίας νόσου, από ειδικούς πίνακες που λαμβάνουν υπ’ όψιν τον πόνο και τα χαρακτηριστικά του (αν υπάρχει και που, αν εμφανίζεται κατά τη διάρκεια κόπωσης και πόση ώρα διαρκεί), την ηλικία, το φύλο και τους παράγοντες κινδύνου. Έχουμε έτσι μια πρώτη εκτίμηση της πιθανότητας στεφανιαίας νόσου, πριν από οποιαδήποτε διαγνωστική εξέταση.
Για τον υπολογισμό της πιθανότητας ύπαρξης στεφανιαίας νόσου (πριν από κάποια διαγνωστική εξέταση) χρησιμοποιείται ο πιο πάνω πίνακας ή το CAD consordium score.
Αν η αρχική, προ τεστ πιθανότητα Σ.Ν. είναι μεταξύ 15 και 85% προχωρούμε σε διαγνωστικές εξετάσεις.
*Αν η πιθανότητα είναι κάτω από 15%, ελέγχουμε για άλλες αιτίες πόνου, ή για λειτουργική (κυρίως μικροαγγειακή) στηθάγχη και αποδεχόμαστε βαθμό αβεβαιότητας.
Σύμφωνα με τις τελευταίες Ευρωπαϊκές οδηγίες του 2019 για τη σταθερή στεφανιαία νόσο, άλλαξε ο πίνακας πιθανότητας στεφανιαίας νόσου και μειώθηκε η πιθανότητα να υπάρχει στεφανιαία νόσος πριν από οποιαδήποτε διαγνωστική εξέταση.
Όμως επειδή μείωσαν τις πιθανότητες, συγκριτικά με τις προηγούμενες οδηγίες, αναφέρουν ότι πρέπει, ανάλογα με την ύπαρξη και άλλων παραμέτρων, να προχωρήσουμε ενδεχομένως και σε έλεγχο του ανθρώπου αν η πιθανότητα στεφανιαίας νόσου είναι μεταξύ 5% και 15%.
*Αν είναι πάνω από 85%, η στεφανιαία νόσος θεωρείται “σίγουρη” και προχωρούμε σε εκτίμηση του κινδύνου θανάτου του ασθενούς ανά έτος. Αυτός χωρίζεται σε 3 κατηγορίες: Χαμηλού κινδύνου, με πιθανότητα θανάτου ανά έτος μικρότερη από 1%. Υψηλού κινδύνου, με πιθανότητα θανάτου ανά έτος μεγαλύτερη από 3% και μεσαίου κινδύνου, όταν η πιθανότητα θανάτου ανά έτος είναι μεταξύ 1 και 3%.
Στις οδηγίες, Αμερικανικές και Ευρωπαϊκές, τονίζεται ότι η αποφάσεις για τις διαγνωστικές εξετάσεις και τις θεραπευτικές επεμβάσεις, πρέπει να συναποφασίζονται από το γιατρό και τον ασθενή, αφού του εξηγηθούν ακριβώς τα οφέλη και οι κίνδυνοι, από κάθε εξέταση ή επέμβαση. (οδηγία τύπου Ι – πρέπει να γίνει γιατί το όφελος είναι πολύ μεγαλύτερο από τη ζημιά).
*Σε αρχική προ τεστ πιθανότητα υπάρξεως στεφανιαίας νόσου μεταξύ 15 και 65%, προχωρούμε σε ΗΚΓφική δοκιμασία κοπώσεως. Σαν οδηγία τύπου ΙΙα (καλό είναι να γίνει γιατί το όφελος είναι μεγαλύτερο από τη ζημιά), αναφέρεται η εξ’ αρχής διενέργεια αξονικής στεφανιογραφίας, σε πιθανότητα Σ.Ν. από 15 ως 50%.
Αν ο εξεταζόμενος δεν μπορεί να βαδίσει, προχωρούμε σε φαρμακευτικό σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου, σε όλο το φάσμα πιθανοτήτων υπάρξεως Σ.Ν., από το 15% ως το 85% (οδηγία τύπου Ι).
ΟΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Δυστυχώς όλες σχεδόν οι διαγνωστικές εξετάσεις στην Ιατρική δεν έχουν πλήρη σιγουριά.
Έτσι χρησιμοποιούνται δυο όροι, η ευαισθησία και η ειδικότητα για περιγραφή των δυνατοτήτων της κάθε εξέτασης.
>> Αν μια εξέταση έχει Ευαισθησία 77% σημαίνει ότι μέθοδος βρίσκει τους 77 από τους 100 που έχουν πρόβλημα.
>> Αν μια εξέταση έχει Ειδικότητα 75% σημαίνει ότι μέθοδος, σε κάθε 100 που ΔΕΝ έχουν πρόβλημα, μας λέει ψέματα ότι οι 25 το έχουν.
Εξυπακούεται ότι η ιδανική εξέταση πρέπει να έχει 100% Ευαισθησία και 100% Ειδικότητα, αλλά δυστυχώς ακόμη δεν διαθέτουμε αυτή την εξέταση.
Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΚΟΠΩΣΕΩΣ
Γνωρίζουμε ότι η ΗΚΓφική δοκιμασία κοπώσεως (Δ.Κ.) δεν είναι τέλεια. Έχει ευαισθησία περίπου 65% και ειδικότητα περίπου 85%. Παρ’ όλα αυτά λόγω της απλότητας της και της ασφάλειας της (αν δεν διενεργηθεί όπου αντενδείκνυται), την χρησιμοποιούμε για να υπολογίσουμε την μετά το τεστ πιθανότητα Σ.Ν..
Ευαισθησία μιας μεθόδου είναι ικανότητά της να ανιχνεύει όσους πραγματικά έχουν πρόβλημα.
Η Ευαισθησία της Δοκιμασίας Κοπώσεως είναι 65% (Άντρες: 72% – Γυναίκες: 62%), συνεπώς μας “λέει” ψέματα σε κάθε 100 που έχουν πρόβλημα ότι οι 35 (Άντρες: 28 – Γυναίκες: 38) είναι φυσιολογικοί.
[# Σε κάθε 100 που έχουν στένωση μεγαλύτερη από 50-70% του αυλού που μειώνει τη ροή του αίματος περισσότερο από 20% (γνωρίζοντάς το από στεφανιογραφία, που είναι η μέθοδος αναφοράς), η Δοκιμασία Κοπώσεως, μας “λέει” ψέματα ότι οι 35 από αυτούς είναι φυσιολογικοί, δηλαδή ψευδώς αρνητικοί.
# Δυστυχώς αν κάποιος προσέλθει για προληπτικό έλεγχο, χωρίς να αισθάνεται οπισθοστερνικό πόνο ή δύσπνοια ή άλλα ισοδύναμα στηθάγχης και επιπλέον η δοκιμασία κοπώσεως βρεθεί φυσιολογική, η Ιατρική δεν συνιστά να διενεργηθεί κάποια άλλη εξέταση που να δείχνει ανατομία αυλού (π.χ. αξονική στεφανιογραφία).]
Ειδικότητα μιας μεθόδου είναι η ικανότητά της να ανιχνεύει όσους είναι φυσιολογικοί.
Η Ειδικότητα της Δοκιμασία Κοπώσεως είναι 85% (Γυναίκες: 68%). Συνεπώς σε κάθε 100 που δεν έχουν στένωση, μας “λέει” ψέματα ότι οι 15 (Γυναίκες: 32) από αυτούς έχουν Σ.Ν., δηλαδή είναι ψευδώς θετικοί.
Μετά την διενέργεια της Δ.Κ., αν αυτή δείξει ειδικές αλλοιώσεις ισχαιμίας (πτώση ST) ή άλλα κλινικά ευρήματα και ανάλογα τη βαρύτητά τους, αυξάνεται η πιθανότητα Σ.Ν. (Μετά το τεστ πιθανότητα).
[Στο ΗΚΓφημα κοπώσεως αν δημιουργηθεί ισχαιμία φαίνεται να υπάρχει πτώση του ST (ισοηλεκτρική γραμμή στα – 90 mV), ενώ στην πραγματικότητα είναι ανεβασμένη η ισοηλεκτρική γραμμή (λιγότερο αρνητική περίπου στα -60 mV) κατά το διάστημα της επαναπόλωσης (φάση 4 – διαστολή) από το τέλος του Τ, ως την αρχή του q.
Αυτό είναι λιγότερο αρνητικό γιατί σε υποξία δεν παράγεται αρκετό ΑΤΡ από τα μιτοχόνδρια, οπότε ανοίγουν οι δίαυλοι ΚΑΤΡ και επιπλέον λειτουργεί λιγότερο η αντλία Na+/K+–ATPase. Έτσι αυξάνεται το εξωκυττάριο Κ+ συγκριτικά με το ενδοκυττάριο.
Η ισχαιμία συμβαίνει συνήθως υπενδοκάρδια, οπότε η κίνηση ρευμάτων γίνεται προς το επικάρδιο, δηλαδή προς το ηλεκτρόδιο]
Αν η αρχική πιθανότητα για Σ.Ν. είναι ελάχιστη, μια θετική (που δείχνει πρόβλημα) δοκιμασία λίγο θα αυξήσει αυτήν την ελάχιστη πιθανότητα.
Αντίστροφα, αν η αρχική πιθανότητα για Σ.Ν. είναι κοντά στο 100%, μια αρνητική (φυσιολογική) δοκιμασία, ελάχιστα θα μειώσει αυτήν την πιθανότητα.
Αν η μετά τη Δ.Κ., πιθανότητα, είναι ψηλή, πάνω από 85%, η ύπαρξη Σ.Ν. θεωρείται δεδομένη. Αν αυτή είναι μεταξύ 65% και 85%, ο καρδιολόγος, σε συνεργασία με τον πυρηνικό γιατρό, διενεργούν σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου με ραδιενεργό Τεχνήτιο 99 m. (οδηγία τύπου Ι). Αν είναι μεταξύ 15 και 50% διενεργούμε αξονική στεφανιογραφία. (οδηγία τύπου ΙΙα).
ΣΠΙΝΘΗΡΟΓΡΑΦΗΜΑ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΥ
Δυστυχώς ούτε το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου είναι σίγουρη μέθοδος. Έχει ευαισθησία περίπου 80%, δηλαδή δεν βρίσκει το 20% όσων έχουν Σ.Ν. και ειδικότητα μόνο 75%, δηλαδή μας λέει ψέματα ότι τάχα έχουν Σ.Ν., το 25% όσων είναι φυσιολογικοί.
(Η πρώτη και δεύτερη σειρά δείχνουν την αιμάτωση του μυοκαρδίου στην κόπωση και στην ηρεμία σε σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου με ραδιενεργό Τεχνήτιο 99 m.)
Η ανωτέρω καμπύλη είναι ενδεικτική- δεν προορίζεται για υπολογισμούς.
Αν το σπινθηρογράφημα δείξει ισχαιμία, αυξάνεται η μετά από αυτό πιθανότητα Σ.Ν.. Αν η πιθανότητα Σ.Ν. μετά το σπινθηρογράφημα, είναι πάνω από 85% προχωρούμε σε εκτίμηση του κινδύνου θανάτου ανά έτος. Αν δείξει φυσιολογικό, η πιθανότητα Σ.Ν., μειώνεται. Αν αυτή είναι μεταξύ 15% και 50%, προχωρούμε σε αξονική στεφανιογραφία. (οδηγία τύπου ΙΙα).
*Αν η αρχική πιθανότητα Σ.Ν., πριν να γίνει δοκιμασία κοπώσεως, είναι μεταξύ 65 και 85% (και το κλάσμα εξωθήσεως πάνω από 50%), προχωρούμε κατευθείαν σε σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου με ραδιενεργό Τεχνήτιο 99 m.
SRESS ECHO
Υπάρχει και μία ακόμη μέθοδος αντί του σπινθηρογραφήματος, το stress echo όπου γίνεται ανίχνευση της κινητικότητας και του πάχους τμημάτων του μυοκαρδίου, με υπερήχους σε κόπωση ή μετά από χορήγηση ειδικών φαρμάκων. Αυτό έχει σχεδόν ίδια ευαισθησία με το σπινθηρογράφημα (περίπου 80%), αυξημένη όμως ειδικότητα, περίπου 85%. Δεν έχει ακτινοβολία, χρειάζεται όμως μεγάλη εξειδίκευση του καρδιολόγου που το εκτελεί, για να εκτιμηθεί ορθά. Επίσης σε παχύσαρκους και με χρονία αναπνευστική πνευμονοπάθεια είναι σχεδόν αδύνατο να εφαρμοσθεί. Έτσι δεν το χρησιμοποιούμε συχνά.
(Οι β-αναστολείς ή άλλα φάρμακα που μειώνουν τους παλμούς πρέπει να σταματούν 48 ώρες πριν).
ΑΞΟΝΙΚΗ ΣΤΕΦΑΝΙΟΓΡΑΦΙΑ
Η αξονική στεφανιογραφία διενεργείται εύκολα, με ενδοφλέβια ένεση σκιαγραφικής ουσίας, σε αξονικό τομογράφο με 64 τομές τουλάχιστον και εξειδικευμένο γιατρό. Αυτή παρουσιάζει ευαισθησία περίπου 97% και ειδικότητα περίπου 75% (δηλαδή μας λέει ψέματα, ότι τάχα έχουν Σ.Ν. το 25% όσων είναι φυσιολογικοί).
Η αξία της είναι μεγάλη κυρίως στο να αποκλείσει στενώσεις, γι’ αυτό χρησιμοποιείται σε πιθανότητα Σ.Ν. μεταξύ 15 και 50%. Παρ’όλο που δεν έχει την ίδια διαγνωστική ακρίβεια με την κλασσική στεφανιογραφία, υπερτερεί συγκριτικά με αυτήν στο ότι δεν δείχνει μόνο τον αυλό της στεφανιαίας αρτηρίας, αλλά και τη σύσταση της στενωτικής πλάκας (σκληρή ή μαλακή).
Ακόμη ακριβέστερη εκτίμηση της σημασίας της στένωσης (ιδίως σε στενώσεις 30-70%) προσφέρει ο συνυπολογισμός της λειτουργικής μέγιστης ροής FFR-ct μετά από τη στένωση.
Αν αυτή ξεπερνά το 0.8 (80%), συγκρινόμενη με τη ροή πριν τη στένωση, η στένωση δεν θεωρείται σημαντική.
Έτσι, μόνο με την αξονική στεφανιογραφία και επιπλέον τον υπολογισμό του FFR-ct, θα γνωρίζουμε ποιά στένωση προκαλεί ισχαιμία και ποιά όχι.
Οπότε στο μέλλον ίσως δεν θα χρειάζεται η διενέργεια σπινθηρογραφήματος του μυοκαρδίου, για τη λειτουργική εκτίμηση μιας στένωσης.
ΚΛΑΣΙΚΗ ΣΤΕΦΑΝΙΟΓΡΑΦΙΑ
*Αν η πιθανότητα Σ.Ν. είναι μεγαλύτερη από 85% και ταυτόχρονα ο κίνδυνος θανάτου μεγαλύτερος από 3% ανά έτος, προχωρούμε στη διενέργεια κλασικής στεφανιογραφίας. (οδηγία τύπου Ι).
Επίσης διενεργείται αυτή αν ο κίνδυνος θανάτου είναι μεταξύ 1 και 3% ανά έτος και ταυτόχρονα υπάρχουν έντονα συμπτώματα. (οδηγία τύπου Ι).
Αν ο κίνδυνος θανάτου είναι μικρότερος από 1% ανά έτος, διενεργείται η στεφανιογραφία, μόνο αν οι προηγηθείσες μη επεμβατικές διαγνωστικές εξετάσεις, δεν προσφέρουν συμπέρασμα ή είναι αντικρουόμενες. (οδηγία τύπου ΙΙα).
Επιπλέον είναι λογικό να διενεργηθεί σε ανθρώπους με υποψία σταθερής στεφανιαίας νόσου που τα κλινικά χαρακτηριστικά τους και τα ευρήματα της δοκιμασίας κοπώσεως δείχνουν μεγάλη πιθανότητα για βαρειά στεφανιαία νόσο και που είναι υποψήφιοι για επαναγγείωση.
Η κλασική στεφανιογραφία, δείχνει ανατομία αυλού, μπορεί δε να παρουσιάσει βαρειές επιπλοκές δηλαδή οξύ έμφραγμα συν αγγειακό εγκεφαλικό συν θάνατος, σε 1 ως 2 στους 1000 που υποβάλλονται σε αυτήν. Επίσης υπάρχει κίνδυνος αιμορραγίας που θα χρειαστεί μετάγγιση, στο 1% περίπου των υποβαλλομένων σε αυτήν.
Όλες οι επιπλοκές κατά την στεφανιογραφία κυμαίνονται στο 1.5%. Αυτές μπορεί να είναι θάνατος, εγκεφαλικό, έμφραγμα, αιμορραγία, λοίμωξη, αλλεργικές αντιδράσεις, νεφροπάθεια από σκιαγραφικό υλικό, αρρυθμίες κλπ.
Όσο μεγαλύτερη η ηλικία και βαρύτερη η στεφανιαία νόσος και ιδίως αν συνυπάρχουν και άλλες βαριές παθήσεις, τόσο πιθανότερο να υπάρξουν επιπλοκές.
Βέβαια αν κάποιος έχει άλλες συνυπάρχουσες παθήσεις που απαγορεύουν επέμβαση επαναγγείωσης, ή δεν θέλει ο ασθενής να προχωρήσει στη διενέργεια κλασικής στεφανιογραφίας, δεν προχωρούμε σε αυτήν.
Το σπινθηρογράφημα, η αξονική και η κλασική στεφανιογραφία “προσφέρουν” μικρή δόση ακτινοβολίας στον εξεταζόμενο (5 ως 12 mSv περίπου). Ο κίνδυνος για καρκίνο είναι μικρός σε αυτές τις δόσεις.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ:
1) Από τα πιο πάνω αντιλαμβανόμαστε ότι πρέπει ο εξεταζόμενος και ο καρδιολόγος, δυστυχώς, να αποδεχτούν ότι δεν υπάρχει σιγουριά 100%. Πάντα, με τις μέχρι στιγμής υπάρχουσες μεθόδους, θα υπάρχει ένα ποσοστό αβεβαιότητητας.
2) Για τη διάγνωση της σταθερής στεφανιαίας νόσου, υπάρχουν πολλές μη επεμβατικές διαγνωστικές εξετάσεις, πρέπει όμως να προχωρούμε σ’ αυτές κάνοντας την βέλτιστη χρησιμοποίηση τους.
Για τη θεραπεία της σταθερής στεφανιαίας νόσου, πατήστε εδώ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
https://academic.oup.com/eurheartj/advance-article/doi/10.1093/eurheartj/ehz425/5556137
http://www.onlinejacc.org/content/early/2017/03/09/j.jacc.2017.02.001
http://circ.ahajournals.org/content/early/2014/07/25/CIR.0000000000000095
Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρία, οδηγίες για την χρόνια σταθερή στεφανιαία νόσο (2013)
