Η ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ
Ενημερώθηκε στις 9/9/2018
Η Χοληστερίνη (είδος λιπιδίου) είναι φίλος αν κυκλοφορεί στο αίμα σε χαμηλά επίπεδα, γιατί χρειάζεται για την καλή λειτουργία του οργανισμού και εχθρός αν κυκλοφορεί στο αίμα σε αυξημένες τιμές, γιατί δημιουργεί αθηρωματικές πλάκες στις αρτηρίες της καρδιάς που οδηγούν σε έμφραγμα.
Η χοληστερίνη χρειάζεται κυρίως για την κατασκευή και καλή λειτουργία της μεμβράνης που περιβάλλει τα κύτταρα μας και για την παραγωγή ορμονών όπως ανδρογόνων και οιστρογόνων, κορτιζόνης, αλδοστερόνης. Eπίσης χρειάζεται για την παραγωγή βιταμίνης D, για την παραγωγή χολής, για το σχηματισμό των περιβλημάτων των νευρικών κυττάρων κ.λ.π.
Η χοληστερίνη που κυκλοφορεί στο αίμα μας, προέρχεται σε μικρό μόνο ποσοστό, περίπου 25%, από τα φαγητά. Το υπόλοιπο 75% παράγεται από τα κύτταρα του ήπατος.
Όλα τα κύτταρα μας παράγουν χοληστερίνη για τις ανάγκες τους, αλλά μόνο τα κύτταρα του ήπατος παράγουν επιπλέον χοληστερίνη από αυτήν που χρειάζονται.
Η χοληστερίνη (από το ήπαρ και το φαγητό) δεν μπορεί να κυκλοφορήσει στο αίμα μόνη της, έτσι κυκλοφορεί συνδεδεμένη σε λιποπρωτεΐνες σε 5 μορφές (χυλομικρά, VLDL, IDL, LDL και HDL).
Οι σπουδαιότερες από αυτές είναι η “καλή” χοληστερίνη ή HDL και η “κακή” χοληστερίνη ή LDL.
Οι Λιποπρωτεΐνες είναι σωματίδια, κυρίως σφαιρικά, που αποτελούνται από Χοληστερίνη (ελεύθερη και εστεροποιημένη), Τριγλυκερίδια, Φωσφολιπίδια και Πρωτεΐνες (Απo-πρωτεΐνες).
Η LDL εισχωρεί κάτω από το ενδοθήλιο των αγγείων (μαζί με τις άλλες που προέρχονται από το ήπαρ) και δημιουργεί τις αθηρωματικές πλάκες.
Η HDL χοληστερίνη είναι αυτή που απομακρύνεται από τις αθηρωματικές πλάκες και επιστρέφει στο ήπαρ (αντίστροφη μεταφορά χοληστερίνης).
[Επίσης από το ήπαρ παράγεται η Λιποπρωτεΐνη α (Apo-a) που είναι περισσότερο επιβλαβής από την LDL χοληστερίνη (πέρα από τη δημιουργία αθηρωματικών πλακών, αυξάνει επιπλέον τη δημιουργία θρόμβων).]
Κυρίως η αυξημένη LDL Χοληστερίνη στο αίμα δημιουργεί τα εμφράγματα (θανατηφόρα και μη), συνεπώς η μείωση της τα μειώνει.
Έχει υπολογιστεί ότι κάθε 38 mg/dL μείωσης της LDL σχετίζεται 20 – 25%μείωση της καρδιακής θνητότητας και των μη θανατηφόρων εμφραγμάτων.
Η LDL χοληστερίνη στο αίμα αυξάνεται από την κατανάλωση ΚΕΚΟΡΕΣΜΕΝΩΝ ΛΙΠΑΡΩΝ και ΤΡΑΝΣ ΛΙΠΑΡΩΝ (κυρίως τα υδρογονωμένα στερεοποιημένα λάδια) και αυξάνεται ελάχιστα από τη Χοληστερίνη της διατροφής.
Η θεραπεία της αυξημένης Χοληστερίνης εμφανίζεται σε άλλο άρθρο.
# Όσο μεγαλύτερη η μείωση της LDL, τόσο μεγαλύτερη η μείωση του Καρδιαγγειακού Κινδύνου.
# Δεν έχει βρεθεί κάποιο όριο LDL Χοληστερίνης κάτω από το οποίο το όφελος μειώνεται ή αρχίζει ζημιά.
# Τα υπολιπιδαιμικά φάρμακα και κυρίως οι Στατίνες μειώνουν και σταθεροποιούν τις αθηροσκληρωτικές πλάκες ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος εμφράγματος και εγκεφαλικού επεισοδίου.
# Πέρα από την LDL Χοληστερίνη πρέπει να υπολογίζεται ο συνολικός Καρδιαγγειακός Κίνδυνος συνυπολογίζοντας όλους τους παράγοντες Κινδύνου.
# Η φαρμακευτική θεραπεία των δυσλιπιδαιμιών και ειδικότερα για την αυξημένη LDL, γίνεται με την χορήγηση Στατινών. Αν αυτές δεν επαρκούν στην μέγιστη τους δόση, προστίθεται και Εζετιμίμπη.
Επίσης έχουμε τα παλιότερα φάρμακα, δεσμευτές χολικών αλάτων (BAS), τη Νιασίνη και τα νεότερα φάρμακα, τους αναστολείς του ενζύμου PCSK9.
[Ειδικότερα για τα αυξημένα Τριγλυκερίδια πάνω από 500-900 mg/dL χορηγείται Φιμπράτη.]
Cartoon illustration of a heart running to keep healthy
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗΣ
Η χοληστερίνη δεν μπορεί να κυκλοφορήσει στο αίμα μόνη της, έτσι κυκλοφορεί συνδεδεμένη σε λιποπρωτεΐνες σε 5 μορφές (χυλομικρά, VLDL, IDL, LDL και HDL). Οι σπουδαιότερες από αυτές είναι η “καλή” χοληστερίνη ή HDL και η “κακή” χοληστερίνη ή LDL.
Οι Λιποπρωτεΐνες είναι σωματίδια, κυρίως σφαιρικά, που αποτελούνται από Χοληστερίνη (ελεύθερη και εστεροποιημένη), Τριγλυκερίδια, Φωσφολιπίδια και Πρωτεΐνες (Από-πρωτεΐνες).
Διαχωρίζονται βάσει της πυκνότητας τους σε:
1) Χυλομικρά (προέρχοντα από το έντερο και η αποπρωτεΐνη τους είναι η αρο-Β48),
2) Πολύ χαμηλής πυκνότητας Λιποπρωτεΐνες- VLDL (παράγονται από το ήπαρ, περιέχουν κυρίως Τριγλυκερίδια και η αποπρωτεΐνη τους είναι η αρο-Β100),
3) Ενδιάμεσης πυκνότητας Λιποπρωτεΐνες– IDL (προέρχονται από τις προηγούμενες και η αποπρωτεΐνη τους είναι η αρο-Β100)
4) Χαμηλής πυκνότητας Λιποπρωτεΐνες- LDL (προέρχονται από τις προηγούμενες και είναι οι κυρίως αθηρογόνες με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε Χοληστερίνη. Η αποπρωτεΐνη τους είναι η αρο-Β100)
5) Ψηλής πυκνότητας Λιποπρωτεΐνες- HDL (αυτές είναι προστατευτικές- μεταφέρουν χοληστερίνη από τους ιστούς στο ήπαρ και η αποπρωτεΐνη τους είναι η Αρο-Α-1)
Η Ολική Χοληστερίνη αποτελεί το άθροισμα της Χοληστερίνης που υπάρχει στην HDL, στην LDL, στην ΙDL και στην VLDL και εκφράζεται σε mg/dL.
Η ΛΙΠΟΠΡΩΤΕΙΝΗ Α – Lp (a)
Επίσης αθηρογόνα και επιπλέον θρομβογόνα είναι και τα σωματίδια της Λιποπρωτείνης a (Lp-a) που είναι ένα μόριο LDL Χοληστερίνης ενωμένο με ένα μόριο απολιποπρωτείνης a (Apo- a).
Επιδημιολογικές και γενετικές μελέτες έδειξαν ότι τα αυξημένα επίπεδα Lp(a), πάνω από 50 mg/dL, είναι ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για τις Καρδιαγγειακές παθήσεις.
Περισσότερα για την Lp(a) μπορείτε να δείτε σε άλλο άρθρο της ιστοσελίδας.
ΣΕ ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ Η ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ;
Η χοληστερίνη χρειάζεται κυρίως για την κατασκευή και καλή λειτουργία της μεμβράνης που περιβάλλει τα κύτταρα μας και για την παραγωγή ορμονών όπως ανδρογόνων και οιστρογόνων, κορτιζόνης, αλδοστερόνης κλπ. Eπίσης χρειάζεται για την παραγωγή βιταμίνης D, για την παραγωγή χολής και για άλλες λειτουργίες.
ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ Η ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ;
Η χοληστερίνη που κυκλοφορεί στο αίμα μας, προέρχεται σε μικρό μόνο ποσοστό, περίπου 25%, από τα φαγητά. Το υπόλοιπο 75% παράγεται από τα κύτταρα του ήπατος. Όλα τα κύτταρα μας παράγουν χοληστερίνη για τις ανάγκες τους, αλλά μόνο τα κύτταρα του ήπατος παράγουν επιπλέον χοληστερίνη από αυτήν που χρειάζονται. Η περίσσεια χοληστερίνη από το ήπαρ διακινείται μέσω του αίματος υπό την μορφή VLDL, IDL, και LDL χοληστερίνης.
Το σώμα μας μπορεί να παράγει την χοληστερίνη που χρειάζεται ανεξάρτητα από την διατροφή μας, ακόμη και αν κάποιος είναι αυστηρά χορτοφάγος.
Σε μερικούς ανθρώπους τα γονίδια που κληρονόμησαν από την μητέρα ή τον πατέρα τους κάνουν το ήπαρ τους να παράγει μεγάλες ποσότητες LDL χοληστερίνης (πρωτοπαθής υπερχοληστεριναιμία).
Σε άλλες περιπτώσεις παράγεται αυξημένη χοληστερίνη λόγω κάποιας νόσου, π.χ., υποθυρεοειδισμός, οπότε έχουμε δευτεροπαθή υπερχοληστεριναιμία.
ΠΩΣ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ Η LDL ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ;
Η διαδικασία παραγωγής της LDL χοληστερίνης είναι σύνθετη. Πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει το ένζυμο HMG-CoA reductase. Η μείωση της LDL χοληστερίνης στο αίμα το ενεργοποιεί ώστε να παραχθεί χοληστερίνη και η αύξηση της LDL χοληστερίνης μειώνει την δραστικότητα του, ώστε να σταματήσει η παραγωγή χοληστερίνης.
ΠΩΣ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΤΙΣ ΒΛΑΒΕΣ Η ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ;
Οι Αθηροσκληρωτικές Πλάκες οφείλονται στην φλεγμονή που προκαλεί η είσοδος LDL χοληστερίνης αμέσως κάτω από το ενδοθήλιο και η μετατροπή της τοπικά, σε οξειδωμένη LDL (ox-LDL).
Οι Αθηροσκληρωτικές Πλάκες στενεύουν τον αυλό των μεσαίου μεγέθους αρτηριών και προκαλούν τη σταθερή στεφανιαία νόσο, την αποφρακτική αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων και τη στένωση των έσω καρωτίδων.
Από την ρήξη τους προκαλούνται τα οξέα Καρδιαγγειακά νοσήματα, δηλαδή το οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου (STEMI ή NSTEMI), το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο ή και o θάνατος από αυτά.
Η είσοδος της LDL χοληστερίνης και άλλων λιποπρωτεϊνών που περιέχουν αποπρωτεΐνη apo- Β100, κάτω από το ενδοθήλιο (το στρώμα των κυττάρων της αρτηρίας που έρχεται σε επαφή με το αίμα) οφείλεται κυρίως στην αυξημένη ποσότητα της, στο αίμα.
Έχουμε έτσι μια συνεχή διαδικασία, “βουλώματος” (με την LDL) και “ξεβουλώματος” (με την HDL) των αρτηριών. Όσο πιο αυξημένη βρίσκεται στο αίμα η HDL, τόσο πιο πολύ “ξεβούλωμα” γίνεται.
Οι αθηροσκληρωτικές πλάκες προκαλούν στένωση στον αυλό της αρτηρίας και αν υπερβαίνουν κάποιο όριο, συνήθως το 50% ως 70% της διαμέτρου του αυλού, μειώνεται η ροή του αίματος που τροφοδοτεί το τμήμα του οργάνου μετά την στένωση.
Αν σπάσει το ενδοθήλιο πάνω από την πλάκα, ο οργανισμός στην προσπάθειά του να σταματήσει την αιμορραγία δημιουργεί θρόμβο (πήγμα αίματος). Ο θρόμβος όμως κλείνει και το υπόλοιπο του αυλού της αρτηρίας, σταματώντας τελείως την ροή του αίματος προκαλώντας έτσι τον θάνατο των κυττάρων που αρδεύονται από αυτήν την αρτηρία. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται το έμφραγμα είτε στην καρδιά είτε στον εγκέφαλο.
Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΑΘΗΡΩΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗΣ ΝΟΣΟΥ
Όσο ψηλότερη η LDL χοληστερίνη στο αίμα, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα για έμφραγμα του μυοκαρδίου ή για αγγειακό θρομβωτικό εγκεφαλικό επεισόδιο ή για περιφερική αρτηριοπάθεια. Αν δε συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου, τότε ο κίνδυνος αυξάνεται γεωμετρικά.
Οι υπόλοιποι παράγοντες κινδύνου είναι: α) Το κάπνισμα, β) η κληρονομικότητα (ύπαρξη εμφράγματος ή εγκεφαλικού επεισοδίου στον πατέρα ή τον αδελφό σε ηλικία μικρότερη των 55 ετών είτε στην μητέρα ή την αδελφή σε ηλικία μικρότερη των 65 ετών), γ) αρτηριακή πίεση μεγαλύτερη από 140/90 mm Hg (ή λήψη αντι-υπερτασικής θεραπείας), δ) ο σ. διαβήτης, ε) η ηλικία του άντρα πάνω από 45 ετών, της γυναίκας πάνω από 55 ετών, ζ) HDL μικρότερη από 40 mg/dL για τον άντρα, μικρότερη από 50 mg/dL για την γυναίκα.
Αν η HDL είναι μεγαλύτερη από 60 mg/dL, υπάρχει σχετική προστασία και αφαιρείται ένας από τους προηγούμενους παράγοντες κινδύνου. Παρ’ όλο που στην προηγούμενη λίστα δεν υπάρχει η παχυσαρκία και η καθιστική ζωή, αυτές οι καταστάσεις πρέπει να διορθωθούν επειγόντως.
Η ΜΗ- HDL ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ
Αντί της LDL χοληστερίνης, είναι καλύτερα να υπολογίζεται η μη-HDL χοληστερίνη, η οποία δείχνει ακριβέστερα τα αθηρογενή σωματίδια χοληστερίνης (VLDL+IDL+LDL+Lp-a) που κυκλοφορούν στο αίμα.
Περισσότερα για την μη-HDL χοληστερίνη μπορείτε να δείτε σε άλλο άρθρο της ιστοσελίδας.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΨΗΛΗ ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ;
Συμπτώματα από την ψηλή LDL χοληστερίνη, δεν υπάρχουν, παρά μόνο όταν είναι αργά. Δηλαδή όταν η προσφορά του αίματος μετά την πλάκα που δημιουργήθηκε, είναι μικρότερη από την ζήτηση του, οπότε υπάρχει ισχαιμία, ή αν σταματήσει τελείως η προσφορά αίματος οπότε δημιουργείται έμφρακτο, δηλαδή νέκρωση των κυττάρων, λόγω ρήξης της πλάκας και δημιουργίας θρόμβου.
Είναι λοιπόν επιτακτικό να ελέγχουμε περιοδικά την LDL και την HDL χοληστερίνη μας. Η γνώση μόνο της ολικής χοληστερίνης δεν προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες.
ΑΠΟ ΠΟΙΑ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ ΤΗΝ ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ ΜΑΣ;
Συνιστάται ο έλεγχος της LDL και της HDL χοληστερίνης, όπως και των Τριγλυκεριδίων ανά 5 χρόνια από την ηλικία των 20 ετών και από την παιδική ηλικία αν υπάρχει κληρονομικό ιστορικό αυξημένης χοληστερίνης.
Αν βέβαια χρειαστεί να χορηγηθεί φαρμακευτική θεραπεία, ελέγχουμε συχνότερα, ένα μήνα μετά την έναρξη της θεραπείας και ακολούθως ανά 6μηνο.
ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΠΡΙΝ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΗΣ ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗΣ;
Η αιμοληψία γίνεται μετά από αποχή φαγητού και ποτού για 9 ως 12 ώρες (όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, για τη μη HDL χοληστερίνη, δεν χρειάζεται η αναμονή αυτή) και τρώγοντας ότι τρώμε κάθε βράδυ.
Σε περίπτωση υπερτριγλυκεριδαιμίας χρειάζεται οπωσδήποτε η αιμοληψία γίνεται με νηστικό τον άνθρωπο.
Αν τρώμε κάθε βράδυ για παράδειγμα αρνί ή χοιρινό ή πίτσα ή burgers και εμείς το αλλάξουμε το βράδυ πριν την αιμοληψία και φάμε μήλα, η τιμή της χοληστερίνης θα είναι πολύ μικρότερη από ότι στην καθημερινή ζωή μας, οπότε κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας.
ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΟΦΕΛΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ LDL ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗΣ;
Με κάθε περίπου 38 mg/dL μειώσεως της LDL χοληστερίνης ελαττώνονται τα καρδιαγγειακά επεισόδια κατά 27% περίπου.
Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΑΥΞΗΜΕΝΗΣ ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗΣ
Η θεραπεία της αυξημένης χοληστερίνης εμφανίζεται σε άλλο άρθρο της ιστοσελίδας.
ΤΑ ΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΙΑ
Τα Τριγλυκερίδια πρέπει να είναι λιγότερα από 150 mg/dL.
Τα αυξημένα Τριγλυκερίδια θεωρούνται ασθενής παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακά επεισόδια. Σε τιμές πάνω από 500 και ιδίως πάνω από 900 mg/dL μπορεί να προκαλέσουν παγκρεατίτιδα. Συνεπώς σε αυτή την περίπτωση χορηγούμε Φιμπράτες.
Περισσότερα για τα Τριγλυκερίδια μπορείτε να δείτε σε άλλο άρθρο της ιστοσελίδας.
Η μειωμένη HDL χοληστερίνη
Όσον αφορά τη μειωμένη HDL χοληστερίνη, κάτω από 40 mg/dL για τους άντρες, κάτω από 48-50 mg/dL για τις γυναίκες, δυστυχώς προς το παρόν, η μόνη θεραπεία της πέραν του βαδίσματος, της διακοπής του καπνίσματος, της δίαιτας και της απώλειας βάρους, είναι η λήψη μικρής ποσότητας κρασιού (π.χ. μέχρι 2 ποτηράκια για τον άντρα και μέχρι 1 ποτηράκι για τη γυναίκα) και ίσως η λήψη Νιασίνης (Niacin).
Περισσότερα για την HDL χοληστερίνη μπορείτε να δείτε εδώ.
Η ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
Από πολλά χρόνια υπάρχει μια αμφισβήτηση όσον αφορά την ποσότητα της επιτρεπομένης να καταναλωθεί ημερησίως χοληστερίνης.
Το όριο της ημερήσιας κατανάλωσης χοληστερίνης παραμένει στα 300 mg βάσει των τελευταίων οδηγιών της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας για τις Δυσλιπιδαιμίες.
(Πληροφορίες για την ύπαρξη χοληστερίνης στα φαγητά υπάρχουν στην διεύθυνση http://ndb.nal.usda.gov/ndb/search/list βάζοντας Nutrients: Cholesterol)
Πάντως σε άλλες πρόσφατες (2016) οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας για την Καρδιαγγειακή Πρόληψη αποφεύγεται να τεθεί κάποιο όριο στην ημερήσια κατανάλωση χοληστερίνης.
Σε άλλο άρθρο της ιστοσελίδας αναφέρονται περισσότερα για τη Χοληστερίνη της Διατροφής.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
# http://eurheartj.oxfordjournals.org/content/early/2016/06/08/eurheartj.ehw106
# http://content.onlinejacc.org/article.aspx?articleid=2510936&_ga=1.104093449.863746538.1421564178
# http://cardiovascres.oxfordjournals.org/content/103/3/423
# Am Heart J.2015 Mar;169(3):387-395.e3. doi: 10.1016/j.ahj.2014.12.018. Epub 2015 Jan 6. Implications of the new American College of Cardiology/American Heart Association cholesterol guidelines for primary atherosclerotic cardiovascular disease event prevention in a multi ethnic cohort: Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis (MESA).
# http://www.atherosclerosis-journal.com/article/S0021-9150(16)31267-9/pdf
