Η ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΚΑΙ Η ΛΗΨΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ

- Αναρτήθηκε στις : 07/10/2015 από Πισσαρίδης Κώστας

Ενημερώθηκε στις 4/4/2019

Η Οστεοπόρωση είναι μια προοδευτικά εξελισσόμενη, σιωπηλή πάθηση του σκελετού που χαρακτηρίζεται από μειωμένη μάζα των οστών και προδιαθέτει σε κατάγματα.

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ

Για την πρόληψη και θεραπεία της Οστεοπόρωσης

1) Ασκούμαστε κυρίως με βάδισμα,

2) Δίνουμε πολλά Γαλακτοκομικά στα παιδιά μέχρι την ηλικία των 20 ετών,

3) Βάζουμε στη διατροφή μας πολλά γαλακτοκομικά με καθόλου ή λίγα λιπαρά), πολλά ψάρια (ιδίως τα λιπαρά), αρκετούς ξηρούς καρπούς (άψητους και ανάλατους- ιδίως αμύγδαλα, ηλιόσπορους, κολοκυθόσπορους κλπ.), μπρόκολα, μανιτάρια και αυγά (3 ως 7 κρόκους τη βδομάδα),

4) Αφήνουμε τον ήλιο να βλέπει το δέρμα μας.

Για τη θεραπεία της Οστεοπόρωσης

1) Αν ο κίνδυνος για κατάγματα είναι ψηλός χορηγούνται και φάρμακα, όπως τα Διφωσφονικά,

2) Αν δεν επαρκεί η λήψη Ασβεστίου και Βιταμίνης D από την διατροφή, αυτά λαμβάνονται στη δόση που υπολείπεται μέχρι να φτάσουμε στην συνιστώμενη ημερήσια δόση τους που είναι μέχρι 1.2 γραμμάρια Ασβεστίου και 800 μονάδες βιταμίνης D.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΣΤΕΡΑ

Τα οστά μας είναι γεμάτα δοκίδες και μικρές τρύπες εσωτερικά σαν κερήθρα.

Ο ιστός των οστών αποτελείται από πρωτεΐνες, κολλαγόνο και ασβέστιο, είναι ζωντανός, συνεχώς δε διαλύεται ο παλιός (από τα κύτταρα των οστεοκλαστών) και στη θέση του ξαναδημιουργείται νέος, που τον αντικαθιστά (από τα κύτταρα των οστεοβλαστών).

Μετά τα 35 χρόνια τα οστά μας χάνουν περισσότερο ιστό από ότι κτίζουν, έτσι οι τρύπες γίνονται μεγαλύτερες, τα οστά γίνονται πιο σπογγώδη και η πυκνότητα τους μειώνεται.

Μέχρι την ηλικία των 20- 25 ετών, η οστική πυκνότητα αυξάνεται, παραμένει σταθερή μέχρι τα 35 και μετά αρχίζει να μειώνεται, με αυξημένο ρυθμό μείωσης στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.

Όταν η οστική πυκνότητα μειωθεί πολύ έχουμε την οστεοπόρωση και τα κατάγματα δημιουργούνται ευκολότερα. Τα σημεία με τα περισσότερα κατάγματα είναι το ισχίο, ο καρπός και η σπονδυλική στήλη.

$calc fracture_locations_piechart_200_199_70$

Επίσης εξ’ αιτίας της οστεοπόρωσης χάνουμε ύψος και κυρτώνουμε όσο μεγαλώνουμε.

Στην Ελλάδα περίπου 400.000 άνθρωποι παρουσιάζουν οστεοπόρωση και περίπου 1.300.000 παρουσιάζουν ελαφρύτερη μείωση της οστικής πυκνότητας που λέγεται οστεοπενία. Συνεπώς σχεδόν ο μισός πληθυσμός άνω των 50 ετών παρουσιάζει οστεοπόρωση και οστεοπενία.

Τα 2/3 των καταγμάτων του ισχίου συμβαίνουν σε γυναίκες, κυρίως μετά την ηλικία των 65, οπότε από τότε πρέπει να αρχίζει και ο έλεγχος της οστικής πυκνότητας (BMD – bone mineral density) με την μέθοδο DXA (dual-energy X-ray absorptiometry – αυτή έχει ελάχιστη ακτινοβολία).

Με αυτήν συγκρίνεται η πυκνότητα του οστού και βαθμολογείται με αναφορά την πυκνότητα του οστού νεαρού υγιούς ατόμου. Τα αποτελέσματα βγαίνουν σαν Τ- score και αν αυτό είναι -2.5 και λιγότερο υπάρχει οστεοπόρωση. Στην οστεοπενία το Τ- score είναι μεταξύ -1 και -2.5.

Η οστεοπόρωση είναι σιωπηλή νόσος, χωρίς συμπτώματα, μέχρι να συμβεί ένα κάταγμα που να συνοδεύεται από πόνο.

Σχεδόν οι μισές γυναίκες και το 25% των αντρών άνω των 50 ετών, θα παρουσιάσουν κάποιο κάταγμα (με ή χωρίς πόνο) λόγω της οστεοπόρωσης.

Τα κατάγματα από αυτήν δημιουργούνται με ελάχιστη πίεση στο οστό, π.χ. με ένα πέσιμο ή με ένα σκύψιμο.

Υπ’ όψιν ότι όσο πιο αυξημένη είναι η οστική πυκνότητα στην ηλικία των 20 ετών, τόσο περισσότερο απόθεμα οστίτη ιστού υπάρχει, οπότε παρ’ όλο που αυτός μειώνεται με την ηλικία, πάλι μένει αρκετός για να μην δημιουργηθεί οστεοπόρωση.

Οι παράγοντες που ευνοούν την δημιουργία της είναι:

Η μειωμένη οστική πυκνότητα σε ηλικία 20 ετών, η μεγάλη ηλικία, το γυναικείο φύλο, ο υπερθυρεοειδισμός ή η λήψη θυροξίνης, η μείωση των οιστρογόνων στις γυναίκες, η μείωση των ανδρογόνων στους άντρες ή η λήψη ορισμένων φαρμάκων για καρκίνο του προστάτη, η κληρονομικότητα (ύπαρξη κατάγματος από οστεοπόρωση στην μητέρα ή τον πατέρα), το μικρό σώμα, ο υπερπαραθυρεοειδισμός, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η αυξημένη παραγωγή κορτιζόνης από τα επινεφρίδια (σύνδρομο Cushing) ή η μακροχρόνια χορήγηση κορτιζόνης, η μακροχρόνια χορήγηση φαινυτοΐνης, η μειωμένη κατανάλωση τροφών με ασβέστιο, η καθιστική ζωή, το κάπνισμα, η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ κλπ.

Η ΕΝΑΡΞΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ

Η έναρξη θεραπείας εξαρτάται από τον κίνδυνο κατάγματος στην επόμενη 10ετία, από την οστική πυκνότητα του οστού και από την ύπαρξη κατάγματος χαμηλής βίας (με ελάχιστο κτύπημα).

Η Θεραπεία ξεκινά στις πιο κάτω περιπτώσεις:

Α) Αν η οστική πυκνότητα είναι <-2.5, στο ισχίο ή στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης (Σ.Σ.).

Β) Αν έχει συμβεί κάταγμα χαμηλής βίας στο ισχίο ή στην σπονδυλική στήλη (ακτινογραφία οσφυικής και θωρακικής μοίρας).

Γ) Αν έχουν συμβεί περισσότερα από 1 κάταγμα χαμηλής βίας σε άλλο σημείο.

Δ) Σε οστεοπενία (Τ score: -2.5 ως -1):

Αν η πιθανότητα ξεπερνά (για την Ελλάδα) τα πιο κάτω όρια, τότε αρχίζει φαρμακολογική θεραπεία:

i) Για ανθρώπους κάτω από 75 ετών αν η πιθανότητα είναι >2.5% για κάταγμα ισχίου ή/και αν η πιθανότητα είναι >10% για μείζον οστεοπορωτικό κάταγμα (σπονδυλικής στήλης, καρπού, ισχίου, ώμου).

ii) Για ανθρώπους άνω των 75 ετών αν η πιθανότητα είναι >5% για κάταγμα ισχίου ή/και αν η πιθανότητα είναι >15% για μείζον οστεοπορωτικό κάταγμα.

# Η πιθανότητα να συμβεί στην επόμενη 10ετία, μείζον οστεοπορωτικό κάταγμα και κάταγμα του ισχίου υπολογίζεται από ένα διαδικτυακό εργαλείο, το FRAX.

Ο υπολογισμός γίνεται με ερωτηματολόγιο [με ή χωρίς έλεγχο της οστικής πυκνότητας με DXA ( BMD του αυχένα μηριαίου σε g/cm²)]. Το FRAX ισχύει μόνο αν δεν λαμβάνεται θεραπεία στα τελευταία 2+ χρόνια.

https://www.sheffield.ac.uk/FRAX/tool.aspx?country=49

ΦΑΡΜΑΚΑ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

Τα πρώτα φάρμακα που χορηγούνται ονομάζονται Διφωσφονικά (εμποδίζουν την διάλυση του οστικού ιστού). Αυτά είναι το Alendronate (π.χ. Fosamax), Risedronate ή το Zoledronic acid.

Στα 4 χρόνια ξανα-ελέγχεται ο κίνδυνος κατάγματος και σε όσες γυναίκες παραμένουν σε ψηλό κίνδυνο συνεχίζονται τα Διφωσφονικά, ενώ σε όσες μειώθηκε σε μέτριο ο κίνδυνος για κάταγμα, γίνεται προσωρινή διακοπή τους (bisphosphonate holiday).

ΤΑ ΔΙΦΩΣΦΟΝΙΚΑ ΚΑΙ Η ΟΣΤΕΟΝΕΚΡΩΣΗ ΤΗΣ ΓΝΑΘΟΥ

Σπάνια παρενέργεια των Διφωσφονικών, είναι η οστεονέκρωση της γνάθου (ONJ) σε ποσοστό από 1:10.000 ως 1:100.000.

Σε καρκίνο των οστών όπου αυτά χορηγούνται σε μεγάλες δόσεις και επιπλέον ενδοφλέβια, η συχνότητα της ONJ μπορεί να φτάσει στο 10%.

Αν ή θεραπεία με αυτά διαρκέσει >4 χρόνια, ο κίνδυνος για ONJ είναι 1 ανά 500.

Η εξαγωγή δοντιού κατά τη διάρκεια της θεραπείας με αυτά έχει κίνδυνο για ONJ, 1 στα 200 (ή 0.5%).

Γι’ αυτό αν αυτά λαμβάνονται για > 4 χρόνια, συνιστάται η διακοπή χορήγησης τους για 2 μήνες πριν την εξαγωγή δοντιού (αλλιώς, σύμφωνα με την Αμερικανική Οδοντιατρική Εταιρία, δεν συνιστάται η διακοπή τους).

# Αν τα Διφωσφονικά δεν είναι αποτελεσματικά ή προκαλούν σοβαρές παρενέργειες, έχουμε άλλα φάρμακα, όπως π.χ. Denosumab (Prolia) σαν εναλλακτική αρχική θεραπεία.

ΟΙ ΥΓΙΕΙΝΟ-ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ

Επίσης χρειάζεται άσκηση, χορήγηση ασβεστίου και βιταμίνης D (αν η πρόσληψη τους με την διατροφή είναι μειωμένη), διακοπή του καπνίσματος και της λήψης οινοπνευματωδών.

### Σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση ισχύουν όσα φαίνονται στο πιο κάτω σχεδιάγραμμα, σύμφωνα με την Αμερικανική Ενδοκρινολογική Εταιρία.

https://academic.oup.com/jcem/article/104/5/1595/5418884

ΤΟ ΑΣΒΕΣΤΙΟ ΚΑΙ Η ΒΙΤΑΜΙΝΗ D.

Το ασβέστιο (Ca) είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία του οργανισμού. Είναι απαραίτητο για τα οστά, για τα δόντια, για την λειτουργία μυών, την επικοινωνία των νεύρων, την πήξη του αίματος, την παραγωγή ορισμένων ορμονών, τον φυσιολογικό καρδιακό ρυθμό και άλλα.

Το βρίσκουμε στα γαλακτοκομικά προϊόντα αλλά και στα μπρόκολα, τις σαρδέλες με τα κόκαλα τους, τον ηλιόσπορο, τα αμύγδαλα, το σουσάμι, τα φύλλα από τα ραπανάκια, στο kale (είδος λαχανίδας) και αλλού.

Οι ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού για ασβέστιο είναι ανάλογες με την ηλικία και το φύλο: Σε ηλικίες 9 ως 18 ετών χρειάζονται 1.3 γραμμάρια. Σε ηλικίες 19 ως 50 ετών χρειάζονται 1 γραμμάριο. Οι γυναίκες πάνω από τα 50 χρειάζονται 1.2 γραμμάρια. Οι άντρες από 50 ως 70 ετών χρειάζονται 1 γραμμάριο και σε ηλικία πάνω από τα 70 χρειάζονται 1.2 γραμμάρια.

Αν το σώμα δεν παίρνει όσο ασβέστιο του χρειάζεται, τα μεν παιδιά δεν αναπτύσσονται όσο πρέπει, οι δε ενήλικες παρουσιάζουν οστεοπόρωση και κατάγματα.

Τα επίπεδα του ασβεστίου στο αίμα, διατηρούνται εντός ορισμένων ορίων από ορμόνες όπως την παραθορμόνη, την καλσιτονίνη και την βιταμίνη D.

Για υγιή σκελετό δεν φτάνει μόνο η επαρκής λήψη ασβεστίου από τα φαγητά αλλά χρειάζεται και άσκηση (βάδισμα), διακοπή του καπνίσματος, μείωση του αλκοόλ και η επαρκής λήψη βιταμίνης D, όπως και μαγνησίου (Mg).

Χορήγηση συμπληρωματικού ασβεστίου χρειάζεται μόνο σε όσους δεν προσλαμβάνουν επαρκές ασβέστιο με την διατροφή τους και πάντα πρέπει να συγχορηγείται με βιταμίνη D (αν αυτή είναι μειωμένη στο αίμα) και ίσως και με Μαγνήσιο.

Υπ’ όψιν ότι το όφελος από την λήψη του ασβεστίου είναι προσωρινό και εξαφανίζεται σε 2 περίπου χρόνια από την διακοπή του.

Δυο πρόσφατες μελέτες, μετα-αναλύσεις, από την Νέα Ζηλανδία που δημοσιεύτηκαν στο ιατρικό περιοδικό BMJ, αναφέρουν ότι η χορήγηση συμπληρωματικού ασβεστίου σε ανθρώπους άνω των 50 ετών, ωφελεί ελάχιστα στην οστική πυκνότητα (αυξάνοντας την μόνο κατά 1 ως 2%) και καθόλου στην μείωση των καταγμάτων, σε οποιοδήποτε σημείο του σκελετού τους.

http://www.bmj.com/content/351/bmj.h4183

http://www.bmj.com/content/351/bmj.h4580

Το Ασβέστιο, όπου χρειάζεται, χορηγείται σε διαιρεμένες δόσεις του 0.5 γραμμαρίου, κατά τη διάρκεια του φαγητού για να μειωθεί ο κίνδυνος παρενεργειών. Αν υπάρχει υποσιτισμός, ίσως καλύτερα αυτό να χορηγείται στην μορφή του tricalcium phosphate, για να ληφθεί και ο φώσφορος μαζί με το ασβέστιο.

Η Ευρωπαϊκή Εταιρία Εμμηνόπαυσης (ΕΜΑS) συνιστά (Οκτώβριος 2017) για τις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση ημερήσια λήψη 700 ως 1200 mg στοιχειώδους Ασβεστίου συνολικά. Προτιμότερο αυτό να λαμβάνεται από την διατροφή.

http://www.maturitas.org/article/S0378-5122(17)30953-2/fulltext

Το Μαγνήσιο υπάρχει στο γάλα και γιαούρτι, στο αβοκάντο, στα ψάρια (π.χ. σκουμπρί), στους ξηρούς καρπούς (π.χ. αμύγδαλα) στο σουσάμι, στους κολοκυθόσπορους, στα πράσινα λαχανικά (π.χ. σπανάκι), στις μπανάνες, στην μαύρη σοκολάτα, στα όσπρια, στο καφέ ρύζι, στην κινόα, στα αποξηραμένα σύκα και αλλού.

Η χορήγηση συμπληρωμάτων ασβεστίου μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως δυσκοιλιότητα, πέτρες στα νεφρά, συμπτώματα από το γαστρεντερικό (όπως δυσπεψία) και καρδιαγγειακές βλάβες.

Μερικές μετα-αναλύσεις δείχνουν αύξηση, κατά 20% περίπου, των εμφραγμάτων στους άντρες, λόγω ταχείας αυξήσεως του ασβεστίου στο αίμα μετά τη λήψη του συμπληρώματος (επιδρά στην λειτουργία των αγγείων και στην πηκτικότητα του αίματος). Η ασφάλεια της χορήγησης του στις μεσήλικες γυναίκες δεν είναι γνωστή.

Σύμφωνα με μια μελέτη από τη Σουηδία, αν το συνολικά προσλαμβανόμενο ασβέστιο είναι είτε κάτω από 0.6 είτε πάνω από 1.4 γραμμάριο ανά ημέρα, αυξάνεται ο καρδιαγγειακός κίνδυνος (έμφραγμα και ίσως αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο).

Η Αμερικανική Εταιρία Κλινικών Ενδοκρινολόγων (AACE) συνιστά χορήγηση συμπληρωμάτων ασβεστίου μόνο αν το ασβέστιο της διατροφής είναι λίγο και η δόση του συμπληρώματος θα είναι τόση ώστε μαζί με το διατροφικό ασβέστιο να μην ξεπερνούν το 1.2 γραμμάρια.

Όσον αφορά την βιταμίνη D, συνιστούν έλεγχο της στάθμης της στο αίμα και αν χρειάζεται η χορήγηση συμπληρωματικής βιταμίνης, η δόση της πρέπει να εξατομικεύεται. Η συνήθης ημερήσια δόση της είναι 600 ως 800 IU.

https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-HealthProfessional/

Η βιταμίνη D συντίθεται στο δέρμα με την δράση της ηλιακής ακτινοβολίας, αλλά επιπλέον προσλαμβάνεται και μέσω της διατροφής, κυρίως από τα λιπαρά ψάρια και δευτερευόντως από τα μανιτάρια, το γάλα, τον κρόκο του αυγού και άλλα.

Η στάθμη της στο αίμα εκτιμάται με έλεγχο της 25(OH)D, ιδανικότερα τον χειμώνα.

Πέρα από την υγεία του σκελετού, αυτή χρησιμεύει στην αποτροπή καρκίνου, στον πολλαπλασιασμό των κυττάρων και αλλού.

Για να διευκρινισθούν όλα τα θέματα που αφορούν στην χορήγηση ασβεστίου χρειαζόμαστε νέες τυχαιοποιημένες καλά σχεδιασμένες προ-οπτικές μελέτες με μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων, που θα ελέγχουν την αποτελεσματικότητα όπως και τις παρενέργειες των συμπληρωμάτων ασβεστίου και της βιταμίνης D.

Συμπέρασμα: Μέχρι να έχουμε τα αποτελέσματα από τις νέες μελέτες, χορηγούμε συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D, μόνο αν δεν επαρκεί η λήψη τους από την διατροφή και μόνο στην ποσότητα που υπολείπεται μέχρι να φτάσουμε στην συνιστώμενη ημερήσια δόση τους (1.2 γραμμάριο ασβέστιο και 800 IU βιταμίνης D).

Συμπερασματικά:

Για την πρόληψη και θεραπεία της Οστεοπόρωσης

1) Ασκούμαστε κυρίως με βάδισμα,

2) Δίνουμε πολλά Γαλακτοκομικά στα παιδιά μέχρι την ηλικία των 20 ετών,

3) Βάζουμε στη διατροφή μας πολλά γαλακτοκομικά με καθόλου ή λίγα λιπαρά), πολλά ψάρια (ιδίως τα λιπαρά), αρκετούς ξηρούς καρπούς (άψητους και ανάλατους- ιδίως αμύγδαλα, ηλιόσπορους, κολοκυθόσπορους κλπ.), μπρόκολα (τον χειμώνα), μανιτάρια και αυγά (2-3 κρόκους την βδομάδα),

4) Αφήνουμε τον ήλιο να χαϊδεύει το δέρμα μας.

Για τη θεραπεία της Οστεοπόρωσης

1) Αν ο κίνδυνος για κατάγματα είναι ψηλός χορηγούνται και φάρμακα, όπως τα Διφωσφονικά,