ΟΥΡΙΚΟ ΟΞΥ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

- Αναρτήθηκε στις : 09/03/2019 από Πισσαρίδης Κώστας

Το ουρικό οξύ είναι ουσία, τελικό προϊόν καταβολισμού (καταστροφής) των πουρινών (και του ΑΜΡ), που σε συνεχώς αυξημένη τιμή στο αίμα (Υπερουριχαιμία), πάνω από 6,8 mg/dL, κρυσταλοποιείται και πιθανόν να προκαλέσει ουρική αρθρίτιδα και νεφρολιθίαση.

Οι πουρίνες Adenine (Αδενίνη) και Guanine (Γουανίνη) είναι βάσεις που σχηματίζουν τα νουκλεοτίδια και συνεπώς το DNA και RNA των κυττάρων (μαζί με τις πυριμιδίνες).

Το ουρικό οξύ στο αίμα προέρχεται κυρίως από ενδογενή παραγωγή (από τη φυσιολογική καταστροφή των κυττάρων του σώματος) και ένα ποσοστό οφείλεται σε αυξημένη λήψη ορισμένων ζωικών τροφών πλούσιων σε πουρίνες και επίσης σε φρουκτόζη και αιθυλική αλκοόλη. Το ουρικό οξύ αποβάλλεται κατά 70% από τα νεφρά και κατά 30% από το έντερο.

Η Υπερουριχαιμία οφείλεται κυρίως (κατά 90%) σε μειωμένη αποβολή ουρικού οξέως από τα νεφρά, (π.χ. από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια ή από λήψη διουρητικών) ή σε πολύ μικρό ποσοστό, περίπου 10%, σε αυξημένη ενδογενή παραγωγή ουρικού οξέως (οπότε το ουρικό οξύ στα 24ωρα ούρα είναι > 1 γραμμάριο) λόγω καταστροφής κυττάρων (π.χ. από Λευχαιμία, καρκίνο, χημειοθεραπεία) ή οφείλεται και στους δύο μηχανισμούς.

Ασυμπτωματική Υπερουριχαιμία (> 6,8 mg/dL) εμφανίζει περίπου το 15-20% των ανδρών. Σε ηλικία μικρότερη των 65 ετών η αναλογία αντρών και γυναικών με Υπερουριχαιμία είναι 4:1 (Τα οιστρογόνα αυξάνουν την αποβολή ουρικού οξέως από τα νεφρά). Μετά την εμμηνόπαυση αρχίζει να κλίνει η ψαλίδα μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Στην μακροχρόνια υπερουριχαιμία πιθανόν να προκληθεί Ουρική αρθρίτιδα, Νεφρολιθίαση, νεφροπάθεια από ουρικό οξύ, ανώδυνα οζίδια τόφων (οζίδια κρυστάλλων ουρικού οξέως από τις αρθρώσεις και μερικές φορές και από το αυτί, που προβάλλουν μέσω του δέρματος) κλπ.

Όμως Ουρική αρθρίτιδα συμβαίνει μετά από χρόνια, μόνο σε ένα μικρό ποσοστό περίπου 10-15%, όσων έχουν αυξημένο ουρικό οξύ και γενετική προδιάθεση γι’ αυτήν.

Όσο ψηλότερο το ουρικό οξύ στο αίμα, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να συμβεί ουρική αρθρίτιδα. Σε ουρικό οξύ 7.0 με 8.9 mg/dL η πιθανότητα να συμβεί ουρική αρθρίτιδα είναι 0.5% τον χρόνο. Αν αυτό είναι μεγαλύτερο από 9 mg/dL η πιθανότητα να συμβεί ουρική αρθρίτιδα είναι περίπου 4,5% τον χρόνο.

Όμως το ουρικό οξύ δεν πρέπει να μειωθεί κάτω από 3 mg/dL, γιατί δρα σαν αντιοξειδωτικό που προστατεύει το ενδοθήλιο των αγγείων και ίσως χρειάζεται για να αποφευχθούν πιθανές νευροεκφυλιστικές βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

ΘΕΡΑΠΕΥΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ ΥΠΕΡΟΥΡΙΧΑΙΜΙΑ ;

Η Ασυμπτωματική Υπερουριχαιμία (χωρίς προσβολές οξείας αρθρίτιδας ή νεφρολιθίασης), σχετίζεται (δεν προκαλεί) με υπέρταση, χρόνια νεφρική βλάβη, καρδιαγγειακές παθήσεις και με μεταβολικό σύνδρομο (χωρίς να προκαλείται εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού οξέως).

# Χορηγούμε ή όχι φάρμακο (Αλλοπουρινόλη) για ψηλό ουρικό οξύ, αν δεν συνυπάρχει ουρική αρθρίτιδα ή νεφρολιθίαση (Ασυμπτωματική Υπερουριχαιμία)?

Οι απόψεις των ειδικών διίστανται κυρίως γιατί δεν υπάρχουν προοπτικές τυφλές μελέτες για το θέμα.

Στην Ασυμπτωματική Υπερουριχαιμία οι Ευρωπαϊκές (EULAR) και οι Αμερικανικές (ACR) οδηγίες ΔΕΝ αναφέρουν για χορήγηση φαρμάκων. Όσοι έχουν Ασυμπτωματική Υπερουριχαιμία ελέγχονται για πιθανές παθήσεις που προκαλούν αύξηση του ουρικού οξέως στο αίμα και εφαρμόζουν τις υγιεινοδιαιτητικές αλλαγές (δες πιο κάτω).

Μόνο οι Ιαπωνικές οδηγίες (Japanese Society of Gout and Nucleic Acid Metabolism) αναφέρουν πιθανή έναρξη φαρμακευτικής θεραπείας (Αλλοπουρινόλη) σε ασυμπτωματικούς με ουρικό οξύ πάνω από 9 mg/dL ή σε ουρικό οξύ πάνω από 8 mg/dL αν συνυπάρχει υπέρταση ή νεφρολιθίαση.

Άλλοι ειδικοί συνιστούν χορήγηση θεραπείας (Αλλοπουρινόλη) σε Ασυμπτωματική Υπερουριχαιμία αν το ουρικό οξύ ξεπερνά τα 12 – 13 mg/dL στους άντρες ή τα 10 mg/dL στις γυναίκες.

Μια μελέτη προτείνει πιθανή έναρξη θεραπείας (Αλλοπουρινόλη) σε Ασυμπτωματική Υπερουριχαιμία, αν βρεθούν κρύσταλλοι ουρικού οξέως στα ούρα (σε γενική ούρων) ή σε αρθρώσεις (χωρίς να προκαλούν αρθρίτιδα) με τη χρησιμοποίηση μυοσκελετικού υπερηχογραφήματος.

Αν η Ασυμπτωματική Υπερουριχαιμία οφείλεται σε αυξημένη ενδογενή παραγωγή ουρικού οξέως, για να μην σχηματιστούν πέτρες στα νεφρά, συνιστάται:

α) Λήψη > 2 λίτρων νερού ημερησίως (αν δεν υπάρχει καρδιακή ανεπάρκεια) και

β) Λήψη Κιτρικού Καλίου (Potassium Citrate) 60 mEq/ημέρα. Έτσι αλκαλοποιούνται τα ούρα, οπότε δεν δημιουργούνται κρύσταλλοι ουρικού οξέως.

Επίσης σε ογκολογικούς ασθενείς που προβλέπεται η χορήγηση κυτταροτοξικών φαρμάκων, προληπτικά χορηγείται θεραπεία, για να μην δημιουργηθεί οξεία νεφροπάθεια από μαζική υπερουριχαιμία (tumor lysis syndrome) [π.χ. Rasburicase (Elitek). Αυτή είναι recombinant ουρικάση που μετατρέπει το ουρικό οξύ σε αλλαντοίνη].

Φαίνεται ότι το Φυλλικό οξύ μειώνει την παραγωγή ουρικού οξέως οπότε ίσως είναι μια καλή λύση για όσους έχουν Ασυμπτωματική Υπερουριχαιμία.

Όσον αφορά την υπερουριχαιμία και την συνύπαρξη υπέρτασης, δεν γνωρίζουμε αν η μείωση του ουρικού οξέως, μειώνει ταυτόχρονα και την αυξημένη αρτηριακή πίεση.

ΥΓΙΕΙΝΟ-ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Τα Υγιεινο-διαιτητικά μέτρα είναι:

# Το βάρος πρέπει να μειωθεί ανάλογα με το ύψος (ύψος επί ύψος, σε μέτρα, επί 25)

# Πρέπει να γίνεται συχνή άσκηση (π.χ. βάδισμα > 150 λεπτά/ εβδομάδα, με ταχύτητα μέχρι 5 χιλιόμετρα/ ώρα).

# Επιπλέον συνιστάται η λήψη > 2 λίτρων νερού ημερησίως (αν δεν υπάρχει καρδιακή ανεπάρκεια)

ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΟΥΡΙΚΟ ΟΞΥ

# Ορισμένα τρόφιμα πρέπει να αποφεύγονται, άλλα να τρώγονται σε μειωμένες ποσότητες και άλλα να τρώγονται σε αυξημένες ποσότητες.

## Τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγονται (ή να καταναλώνονται σπάνια και σε ελάχιστη ποσότητα) είναι αυτά με μεγάλη ποσότητα πουρινών:

# Η μπύρα (ακόμη και χωρίς αλκοόλ) και τα άλλα οινοπνευματώδη. (Επιτρέπεται μικρή μόνο ποσότητα κρασιού, π.χ. 2 ποτηράκια για τους άντρες και 1 για τις γυναίκες αν έχει περάσει η οξεία φάση της ουρικής αρθρίτιδας). (Η αιθανόλη αυξάνει το ουρικό οξύ μέσω της μετατροπής του ΑΤΡ σε ΑΜΡ).

# Τα σπλάχνα και ιδίως το ήπαρ, τα νεφρά, τα γλυκάδια κλπ. όλων των ζώων της ξηράς και της θάλασσας (οι πουρίνες τους μετατρέπονται στο σώμα σε > 300 mg ουρικού οξέως, ανά 100 gr τροφίμου).

# Ορισμένα θαλασσινά που οι πουρίνες τους μετατρέπονται στο σώμα σε > 200 mg ουρικού οξέως, ανά 100 gr τροφίμου: σαρδέλες, η παλαμίδα, τα στρείδια.

# Το κυνήγι

# Οι σάλτσες κρέατος

# Τα αναψυκτικά ή άλλα τρόφιμα με φρουκτόζη. Επίσης ότι έχει επιτραπέζια ζάχαρη (αυτή αποτελείται από ένα μόριο φρουκτόζης και ένα μόριο γλυκόζης).

[Τα αναψυκτικά (και άλλα τρόφιμα) διαίτης (χωρίς ζάχαρη ή φρουκτόζη) επιτρέπονται ελεύθερα.]

# Ο χυμός πορτοκαλιού και μήλου δεν πρέπει να υπερκαταναλώνονται. Γενικά προτιμούνται τα φρούτα από τους χυμούς τους, λόγω των φυτικών ινών.

Η φρουκτόζη και η αιθυλική αλκοόλη δεν είναι πουρίνες, αλλά αυξάνουν την αποδόμηση του ΑΤΡ σε ΑΜΡ στο ήπαρ, που είναι πρόδρομη ουσία του ουρικού οξέως.

## Τρόφιμα που πρέπει να μειώνονται (σε ποσότητα και συχνότητα):

# Κρέας: Αρνί, κατσίκι, μοσχάρι, χοιρινό, χήνα, κιμάς, γαλοπούλα, πάπια, αλλαντικά, λουκάνικα, κοτόπουλο ιδίως το στήθος (οι πουρίνες τους μετατρέπονται στο σώμα σε > 100 mg ουρικού οξέως, ανά 100 gr τροφίμου).

# Τα θαλασσινά που οι πουρίνες τους μετατρέπονται στο σώμα σε >100 mg ουρικού οξέως, ανά 100 gr τροφίμου: Αστακός, γαρίδες, καραβίδες, καβούρια / χτένια, αχιβάδες, μύδια / καλαμάρια, χταπόδια, σουπιές / χαβιάρι / αχινός / ορισμένα ψάρια όπως οι γαύροι, οι ρέγγες, το σκουμπρί, ο τόνος, η πέστροφα, ο κολιός, το λαβράκι, ο λούτσος, η τσιπούρα, ο σολομός, η γλώσσα κλπ.

https://www.jstage.jst.go.jp/article/bpb/37/5/37_b13-00967/_html/-char/en

## Οι φυτικές τροφές που είναι πλούσιες σε πουρίνες, είναι κυρίως η μαγιά της μπύρας (> 1.4 gr /100 gr !), οπότε η μπύρα απαγορεύεται.

Άλλες φυτικές τροφές που προσφέρουν την παραγωγή μικρής μόνο ποσότητας ουρικού οξέως (50-100 mg ουρικού οξέως, ανά 100 gr τροφίμου) και δεν προκαλούν ουρική αρθρίτιδα, οπότε μπορούν να καταναλώνονται, είναι: Το σπανάκι, το μπρόκολο, το κουνουπίδι, οι μελιτζάνες, οι πράσινες πιπεριές, τα σπαράγγια, τα μικρά άσπρα φασόλια, τα μαυρομάτικα φασόλια, οι φακές. Υπ’ όψιν ότι οι ντομάτες που ενοχοποιούνται από μερικούς, προσφέρουν ελάχιστο ουρικό οξύ.

## Τρόφιμα που πρέπει να αυξάνονται:

Γαλακτοκομικά με λίγα ή καθόλου λιπαρά, φρούτα, λαχανικά, ορισμένα λάδια όπως το ελαιόλαδο και το αραβοσιτέλαιο, σε αντικατάσταση των κεκορεσμένων λιπαρών.

Επίσης τα τρόφιμα που έχουν βιταμίνη C όπως το ακτινίδιο, πορτοκάλι, λεμόνι κλπ. (αυξάνουν την αποβολή ουρικού οξέως από τα νεφρά), τα κεράσια, οι ξηροί καρποί, τα αυγά, ο καφές, τα τρόφιμα με φυλικό οξύ (σκούρα φυλλώδη λαχανικά, αρακάς, φρούτα όπως αβοκάντο, μπανάνα, πορτοκάλι κλπ.) κλπ.